Dạng hoa màu hồng của Cẩm cù hạnh Hoya hanhiae. Hình chụp bởi Nguyễn Thuý Hạnh
Các nhà thực vật Việt Nam và Nga vừa phát hiện và mô tả một loài thực vật mới cho khoa học thuộc phân họ Thiên lý (Asclepiadoideae), họ Trúc Đào (Apocynaceae) với tên gọi Cẩm cù hạnh – Hoya hanhiae. Công bố này đã nâng tổng số các loài Cẩm cù của Việt Nam mọc tự nhiên lên 25 loài.
Cẩm cù hạnh Hoya hanhiae là loài sống phụ sinh trên các thân cây già, dạng dây leo nửa hoá gỗ. Chúng có các rễ bám mọc ra từ các đốt thân, và có thể dài đến 5 m. Lá mọc đối chữ thập, phiến lá nạc, hình trứng đến hình trứng rộng, phiến lá dài 6–17 cm, rộng 4–10 cm và nhẵn. Gốc lá hình nêm hoặc tròn, đầu lá nhọn. Lá có 3–5 gốc, trong đó 2 gân gần sát gốc thường không nhìn thấy. Các gân bên nhìn rõ ở mặt trên trong khi chúng mờ ở mặt dưới. Cụm hoa xuất hiện ngoài nách lá, có dạng nửa hình cầu, dạng hoa tán và mang nhiều hoa, chừng 25 đến 43 bông. Hoa có nhiều dạng màu sắc, nhưng màu phổ biến nhất là màu hồng và vàng. Quả nang dài chừng 10 cm và mang nhiều hạt, hạt có túm lông.
Cẩm cù hạnh Hoya hanhiae sp. nov. (a) cây mang hoa trong môi trường sống tự nhiên, (b) lá, (c) cụm mang hoa với nhiều dạng màu sắc, (d) cụm hoa nhìn từ phía sau, (e) hoa nhìn từ phía trước và nghiêng, (f) hoa và các phần của hoa, (g) quả, (h) hạt. Hình chụp bởi Lê Tuấn Anh và Nguyễn Thuý Hạnh, thiết kế bởi Leonid Averyanov.
Hoya hanhiae có đặc điểm hình thái lá khá giống với các loài H. macrophylla và H. verticillata do chúng có 3-5 gân gốc, và đều có khả năng tìm thấy ở Việt Nam. Tuy nhiên chúng dễ dàng phân biệt bởi các đặc điểm so sánh trong bảng dưới đây.
|
Đặc điểm
|
H. hanhiae
|
H. macrophylla
|
H. verticillata
|
|
Phiến lá (cm)
|
6–17 X 4–10
|
4,5–18 X 2,5–8,8
|
7–14 X 3,5–6,5
|
|
Cuống lá (cm)
|
1,5–3,5(5)
|
1,5–3
|
0,5–2,5
|
|
Gân phụ
|
Rõ mặt trên, mờ mặt dưới
|
Rõ cả hai mặt
|
Mờ cả hai mặt
|
|
Cụm hoa
|
Ngoài nách lá
|
Nách lá
|
Ngoài nách lá
|
|
Cuống cụm hoa (cm)
|
2,5–9
|
2–5
|
3–7
|
|
Cuống hoa (cm)
|
1,5
|
1–2
|
2,5–3
|
|
Màu sắc hoa
|
Vàng hoặc hồng
|
Trắng với các chấm hồng ở đỉnh của cánh hoa
|
Trắng
|
|
Đầu lá đài
|
Nhọn
|
Nhọn
|
Tù
|
|
Đường kính hoa (cm)
|
1
|
1,8
|
1,5
|
|
Cánh hoa
|
Mặt trong đầy lông
|
Mặt trong đầy lông
|
Mặt trong nhẵn hoặc có ít lông
|
|
|
Hình trứng rộng, gần nhọn
|
Hình trứng, nhọn
|
Hình trứng, nhọn
|
|
Thuỳ tràng phụ
|
Gần nhọn
|
Tam giác
|
Nhọn giáo
|
Cẩm cù hạnh phân bố trong rừng thứ sinh cây lá rộng thường xanh mưa mùa nhiệt đới ở đất thấp trên đất cát tại các khu vực gần biển ở Quảng Trị và Nha Trang. Mùa hoa của chúng được quan sát vào mùa hè từ tháng 6 đến tháng 8 Dương lịch. Hoa rất thơm và có thể tồn tại đến 4 ngày, chúng có đặc điểm lạ là vào ban đêm thì hoa đóng lại sau đó lại mở ra vào sáng hôm sau.
Hoya hanhiae được đặt tên để kỷ niệm chị Nguyễn Thuý Hạnh, người đã có công phát hiện, thu mẫu và gửi các hình ảnh đẹp đến cho các nhà khoa học nghiên cứu. Ngoài hai màu phổ biến là hồng và vàng, một số khác được quan sát thấy màu vàng nhạt hoặc màu hồng thẫm. Đây là một loài Cẩm cù rất đẹp với sự đa dạng về màu sắc và là đặc hữu của Việt Nam.
Dạng hoa màu vàng sáng của Cẩm cù hạnh Hoya hanhiae. Hình chụp bởi Trần Thị Thu Hiền
Công bố này hiện nay đã được chấp nhận và đang trong quá trình in bởi tạp chí Nordic Journal of Botany () (Phiên bản cuối cùng có thể tìm thấy tại www.blackwell-synergy.com)
Xem thêm:
